Ratifikimi i Marrëveshjes së Prespës, ka sjellë një moment interesant për Ballkanin Perëndimor. Por përpos kësaj, dialogu midis Kosovës dhe Serbisë, kërkon kohën e vet. Instituti Amerikan për Politikën e Jashtme në Shtetet e Bashkuara, e cila analizon rajonin e Euro-Azisë dhe Ballkanit Perëndimor. Përfaqësuesi i këtij Think-Tanku, Richard Kreimer, ka dhënë një intervistë për gazetën “Shekulli”. Problematika kryesore mbetet tek respektimi i institucioneve dhe shmangia e nacionalizmit në Ballkan.
-Zoti Kreimer, si ka ndryshuar situata në Ballkanin Perëndimor?
Kreimer: Situatën e re aktuale në Ballkanin Perëndimor e shoh si premtues, por edhe të pasigurte. Shenjat e premtimit janë të shumta. Lajmi i madh erdhi nga Brukseli, ku ministri i jashtëm i Maqedonisë Veriore Nikola Dimitrov dhe sekretari i përgjithshëm i NATO-s Hans Stoltenberg nënshkruan protokollin e pranimit të vendit. Është e shkëlqyer të shohësh përfitimet e anëtarësimit të NATO-s në një kandidat të merituar. Gjithashtu premtuese ishin zgjedhjet e Bosnjës në tetorin e kaluar, ku votuesit zgjodhën një kroat të vërtetë demokratik si përfaqësues të grupit në tri-presidencën e saj, në vend të kundërshtarit të tij kryesor, ultra nacionalistit reaksionar Dragan Çoviç. Ndërkohë, bashkëpunimi ushtarak i Serbisë me NATO është në rritje. Çështjet shqetësuese përfshijnë edhe çështjen e zgjidhjes së tregtisë së zgjidhur ende midis Kosovës dhe Serbisë; retorika gjithnjë e më e madhe irredentiste nga përfaqësuesi serb në presidencën boshnjake, Milorad Dodik dhe partnerja e tij në krimin Coviç; dhe, natyrisht, ndërhyrjet e vazhdueshme të Rusisë për të mbajtur Ballkanin Perëndimor mjaft të destabilizuar në mënyrë që të parandalojë integrimin e mëtejshëm me institucionet evropiane.
-Një nga çështjet kryesore është reforma gjyqësore në Shqipëri. A shihni ndonjë përparim në këtë çështje? Cila është çështja kryesore që duhet të zgjidhë Shqipëria për të bërë negociata të hapura me BE?
Kreimer: Unë nuk mund të flas vetëm për Shqipërinë, mund të them se kam parë në vende të tjera në Ballkan se shumë ligje duken të mira në letër, por nga ana tjetër ato vuajnë nga mos zbatueshmëria e tyre. Çdo vend që synon të bashkohet me Bashkimin Evropian do të përfitonte vetëm duke treguar përkushtimin e tyre ndaj institucioneve demokratike si në fjalë ashtu dhe në veprime.
-Lidhur me dialogun Kosovë-Serbi ne kemi parë disa konkluzione të ndryshme. Cili është mendimi juaj për këtë situatë, kur është hedhur opsioni i shkëmbimit territorial dhe është vendosur taksë mbi mallrat serbe?
Kreimer: Këto janë dy çështje të ndara. Duke filluar nga diskutimi për ndryshimin e kufijve, unë në mënyrë të vendosur pohoj se nuk është në interesin afatgjatë të të gjithë qytetarëve të Serbisë dhe Kosovës, as rajonit duke hapur Kutinë e Pandorës, të pasojave të rrezikshme në vende të tjera si Bosnja dhe Ukraina. Ndryshimi i kufijve nuk ndryshon bazat. Merrni Kosovën – shumica e serbëve etnikë jetojnë në jug të Ibrit, ndërsa ka qindra vende kulturore të vlefshme dhe të rëndësishme të trashëgimisë fetare. Kush me të vërtetë mendon se në të ardhmen e afërt nuk do të ketë ndonjë politikan tjetër të pavlerë në Beograd, i cili fillon fushatën me një platformë ultranacionaliste, e cila nxit pakënaqësi ndaj atyre serbëve etnikë në Kosovë të cilët ishin “lënë prapa” së bashku me manastiret? Lëvizja e vijës kufitare nuk do t’i japë fund një tregimi të tillë. Për sa i përket tarifave aktuale, ata politikanë të Prishtinës që i mbështesin ato, do të ishte e rëndësishme që ato të rishqyrtoheshin. Duke pasur parasysh bisedimet e vërejtura për ndryshimet kufitare, mosgatishmëria e tyre për t’u dukur të aftë për një kompromis e forcon dorën e atyre politikanëve që mbrojnë idenë e një ndryshimi kufitar në Uashington dhe Bruksel.
-A pajtohen Shtetet e Bashkuara me këtë status quo?
Kreimer: Bazuar në deklaratat e bëra nga zyrtarët e politikës së jashtme të SHBA, Shtetet e Bashkuara dëshirojnë të shohin – ashtu si shumë prej nesh – normalizimin e marrëdhënieve midis Serbisë dhe Kosovës në një mënyrë që është konsensuale dhe reciprokisht e pranueshme midis palëve. Shpresa ime është që kjo të jetë një proces negocimi se sa është i hapur, transparent dhe gjithëpërfshirës.
-Sipas mendimit tuaj, a ka Ballkani Perëndimor ndonjë mundësi për të bërë diçka për praninë e SHBA dhe shmangien filtrimit të saj me Rusinë?
Kreimer: Unë nuk e dalloj praninë e SHBA-ve në Ballkanin Perëndimor nga ai i NATO-s. Si një anëtar kyç i kësaj aleance transatlantike, SHBA-ja ka qenë vazhdimisht dhe këmbëngulës për mbështetjen e zgjerimit të saj në ato shtete të Ballkanit që përmbushin në mënyrë efektive kriteret e anëtarësimit. Sa për administratën e tanishme në Uashington, unë jam i inkurajuar bazuar në një numër akuzash, duke filluar nga vizita e Zëvendës presidentit Pence në Malin e Zi në vitin 2017, deri tek zyrtarët e administratës të cilët kanë marrë përsipër realizimin e Marrëveshjes së Prespës. Veprime të tilla, për njohuritë e mia, janë bërë me ndërgjegjësimin dhe koordinimin me aleatët tanë të NATO-s. Për momentin, unë shpresoj me shumë kujdes që një përfshirje e tillë e vazhdueshme do të vazhdojë për hir të rajonit dhe për interesat e sigurisë evropiane dhe amerikane.
